The Yoga of the Chariot of the Self

Part 1 – Canto 3ऋतं पिबन्तौ सुकृतस्य लोकेगुहां प्रविष्टौ परमे परार्धे ।छायातपौ ब्रह्मविदो वदन्तिपञ्चाग्नयो ये च त्रिणाचिकेताः ॥ १॥

ṛtaṃ pibantau sukṛtasya lokeguhāṃ praviṣṭau parame parārdhe .chāyātapau brahmavido vadantipañcāgnayo ye ca triṇāciketāḥ .. 1..

यः सेतुरीजानानामक्षरं ब्रह्म यत् परम् ।अभयं तितीर्षतां पारं नाचिकेतँ शकेमहि ॥ २॥

yaḥ seturījānānāmakṣaraṃ brahma yat param .abhayaṃ titīrṣatāṃ pāraṃ nāciketam̐ śakemahi .. 2..

आत्मानँ रथिनं विद्धि शरीरँ रथमेव तु ।बुद्धिं तु सारथिं विद्धि मनः प्रग्रहमेव च ॥ ३॥

ātmānam̐ rathinaṃ viddhi śarīram̐ rathameva tu .buddhiṃ tu sārathiṃ viddhi manaḥ pragrahameva ca .. 3..

इन्द्रियाणि हयानाहुर्विषयाँ स्तेषु गोचरान् ।आत्मेन्द्रियमनोयुक्तं भोक्तेत्याहुर्मनीषिणः ॥ ४॥

indriyāṇi hayānāhurviṣayām̐ steṣu gocarān .ātmendriyamanoyuktaṃ bhoktetyāhurmanīṣiṇaḥ .. 4..

यस्त्वविज्ञानवान्भवत्ययुक्तेन मनसा सदा ।तस्येन्द्रियाण्यवश्यानि दुष्टाश्वा इव सारथेः ॥ ५॥

yastvavijñānavānbhavatyayuktena manasā sadā .tasyendriyāṇyavaśyāni duṣṭāśvā iva sāratheḥ .. 5..

यस्तु विज्ञानवान्भवति युक्तेन मनसा सदा ।तस्येन्द्रियाणि वश्यानि सदश्वा इव सारथेः ॥ ६॥

yastu vijñānavānbhavati yuktena manasā sadā .tasyendriyāṇi vaśyāni sadaśvā iva sāratheḥ .. 6..

यस्त्वविज्ञानवान्भवत्यमनस्कः सदाऽशुचिः ।न स तत्पदमाप्नोति संसारं चाधिगच्छति ॥ ७॥

yastvavijñānavānbhavatyamanaskaḥ sadā’śuciḥ .na sa tatpadamāpnoti saṃsāraṃ cādhigacchati .. 7..

यस्तु विज्ञानवान्भवति समनस्कः सदा शुचिः ।स तु तत्पदमाप्नोति यस्माद्भूयो न जायते ॥ ८॥

yastu vijñānavānbhavati samanaskaḥ sadā śuciḥ .sa tu tatpadamāpnoti yasmādbhūyo na jāyate .. 8..

विज्ञानसारथिर्यस्तु मनः प्रग्रहवान्नरः ।सोऽध्वनः पारमाप्नोति तद्विष्णोः परमं पदम् ॥ ९॥

vijñānasārathiryastu manaḥ pragrahavānnaraḥ .so’dhvanaḥ pāramāpnoti tadviṣṇoḥ paramaṃ padam .. 9..

इन्द्रियेभ्यः परा ह्यर्था अर्थेभ्यश्च परं मनः ।मनसस्तु परा बुद्धिर्बुद्धेरात्मा महान्परः ॥ १०॥

indriyebhyaḥ parā hyarthā arthebhyaśca paraṃ manaḥ .manasastu parā buddhirbuddherātmā mahānparaḥ .. 10..

महतः परमव्यक्तमव्यक्तात्पुरुषः परः ।पुरुषान्न परं किंचित्सा काष्ठा सा परा गतिः ॥ ११॥

mahataḥ paramavyaktamavyaktātpuruṣaḥ paraḥ .puruṣānna paraṃ kiṃcitsā kāṣṭhā sā parā gatiḥ .. 11..

एष सर्वेषु भूतेषु गूढोऽऽत्मा न प्रकाशते ।दृश्यते त्वग्र्यया बुद्ध्या सूक्ष्मया सूक्ष्मदर्शिभिः ॥ १२॥

eṣa sarveṣu bhūteṣu gūḍho”tmā na prakāśate .dṛśyate tvagryayā buddhyā sūkṣmayā sūkṣmadarśibhiḥ .. 12..

यच्छेद्वाङ्मनसी प्राज्ञस्तद्यच्छेज्ज्ञान आत्मनि ।ज्ञानमात्मनि महति नियच्छेत्तद्यच्छेच्छान्त आत्मनि ॥ १३॥

yacchedvāṅmanasī prājñastadyacchejjñāna ātmani .jñānamātmani mahati niyacchettadyacchecchānta ātmani .. 13..

उत्तिष्ठत जाग्रतप्राप्य वरान्निबोधत ।क्षुरस्य धारा निशिता दुरत्ययादुर्गं पथस्तत्कवयो वदन्ति ॥ १४॥

uttiṣṭhata jāgrataprāpya varānnibodhata .kṣurasya dhārā niśitā duratyayādurgaṃ pathastatkavayo vadanti .. 14..

अशब्दमस्पर्शमरूपमव्ययंतथाऽरसं नित्यमगन्धवच्च यत् ।अनाद्यनन्तं महतः परं ध्रुवंनिचाय्य तन्मृत्युमुखात् प्रमुच्यते ॥ १५॥

aśabdam asparśam arūpamavyayaṃtathā’rasaṃ nityamagandhavacca yat .anādyanantaṃ mahataḥ paraṃ dhruvaṃnicāyya tanmṛtyumukhāt pramucyate .. 15..

नाचिकेतमुपाख्यानं मृत्युप्रोक्तँ सनातनम् ।उक्त्वा श्रुत्वा च मेधावी ब्रह्मलोके महीयते ॥ १६॥

nāciketamupākhyānaṃ mṛtyuproktam̐ sanātanam .uktvā śrutvā ca medhāvī brahmaloke mahīyate .. 16..

य इमं परमं गुह्यं श्रावयेद् ब्रह्मसंसदि ।प्रयतः श्राद्धकाले वा तदानन्त्याय कल्पते ।तदानन्त्याय कल्पत इति ॥ १७॥इति काठकोपनिषदि प्रथमाध्याये तृतीया वल्ली ॥

ya imaṃ paramaṃ guhyaṃ śrāvayed brahmasaṃsadi .prayataḥ śrāddhakāle vā tadānantyāya kalpate .tadānantyāya kalpata iti .. 17..iti kāṭhakopaniṣadi prathamādhyāye tṛtīyā vallī ..